Луужин нь навигацийг хөгжүүлэхэд маш чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ төхөөрөмжгүйгээр урт аялалд гарсан нэг ч хөлөг онгоц хийж чадахгүй байв. Олон зууны тэртээгээс зохион бүтээсэн луужин нь илүү далайцтай орчин үеийн навигацийн довтолгоонд байр сууриа орхих бодолгүй зөвхөн далайчид төдийгүй хуурай газрын аялагчдад үйлчилсээр байна.
Луужин бол хүн төрөлхтний хамгийн том нээлт юм
Луужин бий болгож, түүнийг өргөнөөр нэвтрүүлсэн нь газарзүйн нээлтэд түлхэц болсон төдийгүй цахилгаан ба соронзон орны хоорондын хамаарлыг илүү сайн ойлгох боломжийг олгосон юм. Луужинг ашиглаж эхэлсний дараа шинжлэх ухааны мэдлэгийн шинэ салбарууд гарч ирэв.
Соронзон зүү бүхий луужин нь хүн төрөлхтөнд зөвхөн дэлхийн бөмбөрцөг төдийгүй физик ертөнцийг нээж өгсөн.
Луужингийн шинж чанарыг олж илрүүлэхэд тэргүүлэх байр суурийг Энэтхэг, Араб, Хятад, Итали, Англи зэрэг хэд хэдэн үндэстнүүд маргаж байна. Өнөөдөр луужингийн шинэ бүтээлийн хүндэтгэл хэнд хамааралтай болохыг найдвартай тодорхойлох нь маш хэцүү байдаг. Түүхч, археологич, физикчдийн дэвшүүлсэн таамаглал дээр л олон дүгнэлт хийдэг. Харамсалтай нь энэ асуудалд гэрэл гэгээ оруулж чадах олон баримт, баримт бичиг өнөөг хүртэл хадгалагдаагүй буюу гажуудсан хэлбэрээр хадгалагдан үлджээ.
Луужин хаана анх гарч ирсэн бэ?
Хамгийн өргөн тархсан хувилбаруудын нэг нь луужинг Хятадад таван мянга орчим жилийн өмнө бүтээсэн гэж бичсэн байдаг ("Astrolabe-ээс навигацийн цогцолборууд", В. Корякин, А. Хребтов, 1994). Жижиг төмөр эдлэлийг өөртөө татах гайхамшигтай шинж чанартай хүдрийн хэсгүүдийг хятадууд "хайраар дүүрэн чулуу" эсвэл "эхийн хайрын чулуу" гэж нэрлэдэг байжээ. Хятадын ард түмэн шидэт чулууны шинж чанарыг хамгийн түрүүнд анзаарчээ. Хэрэв энэ нь гонзгой биетэй адил хэлбэртэй болж, утсан дээр өлгөгдсөн бол тодорхой байрлалыг эзэлж, нэг үзүүрийг нь өмнөд, нөгөө талыг хойд зүг рүү чиглүүлнэ.
Байрлалаасаа хазайсан “сум” эргэлзсэний эцэст анхны байрлалдаа эргэж ирсэн нь гайхмаар зүйл болов. Хятадын он тооллуудад соронзон чулуун энэхүү шинж чанарыг аялагчид цөлөөр явахдаа өдрийн гэрэл, одод тэнгэрт харагдахгүй байх үед зөв байрлалыг тодорхойлоход ашигладаг байсныг тэмдэглэжээ.
Говь цөлөөр цуврал цуваа хөдөлж байх үед Хятадын анхны луужинг ашиглаж байжээ.
Үүний дараа соронзон нь навигацийн навигацид ашиглагдаж эхэлсэн. Хятадын эх сурвалжуудад тэмдэглэснээр МЭӨ V-IV зууны орчимд далайчид соронзон чулуугаар үрж торгон утаснаас дүүжилсэн төмөр зүү ашиглаж эхэлсэн байна. Тэр үед луужин Энэтхэг, Европт хүрч чадаагүй нь гайхмаар зүйл юм. Учир нь тэр үед Хятад болон эдгээр бүс нутгийн хооронд далайн харилцаа хэдийнэ тогтоогдож байжээ. Гэхдээ тэр үеийн Грекийн зохиолчид луужингийн талаар дурдаагүй.
Луужин нь МЭӨ 3-р зуунаас эрт Европт Газар дундын тэнгисийн усыг хагалдаг Арабын далайчдаар дамжин ирсэн гэж үздэг. Гэхдээ зарим судлаачид энэхүү ашигтай төхөөрөмжийг европчууд дахин зохион бүтээсэн бөгөөд нимгэн утсан дээр өлгөөтэй соронзон сумны нөлөөг бие даан нээсэн болохыг үгүйсгэхгүй.
