Эрин үе бүрт нийгэм хүн бүрийг нэг нийгмийн бүтцэд хамруулахыг шаарддаг бэрхшээлтэй тулгардаг. Энэхүү оролцооны идэвхтэй механизм нь нийгэмшүүлэх үйл явц юм.
Хувь хүний нийгэмших нь нийгмийн бүтцэд орж буй хувь хүний үйл явц бөгөөд үүний үр дүнд нийгмийн бүтцэд ч, хувь хүний бүтцэд ч өөрчлөлт гардаг. Энэ үйл явцын үр дүнд хүн зан үйлийн хэв маяг, үнэт зүйлс, нийгмийн хэм хэмжээг өөртөө шингээдэг. Энэ бүхэн нь аль ч нийгэмд амжилттай үйл ажиллагаа явуулахад шаардлагатай байдаг.
Нийгэмших нь хүний зан чанар аль хэдийн идэвхитэй бүрэлдэн тогтсон бага наснаас эхлэх ёстой. Бага насандаа нийгэмшүүлэх үндэс суурийг тавьсан бөгөөд энэ нь түүний хамгийн хамгаалалтгүй үе шат юм. Нийгмээс тусгаарлагдсан хүүхдүүд нийгмийн хувьд нас бардаг боловч насанд хүрэгчид заримдаа ухамсартайгаар хэсэг хугацаанд ганцаардал, өөрийгөө тусгаарлахыг эрэлхийлж, гүн гүнзгий эргэцүүлэл, эргэцүүлэлд автдаг.
Насанд хүрэгчид тэдний хүслийн эсрэг, удаан хугацааны туршид тусгаарлагдсан тохиолдолд ч гэсэн тэд сүнслэг болон нийгмийн хувьд мөхөхгүй байх чадвартай байдаг. Заримдаа бэрхшээлийг даван туулж, тэд хувийн зан чанараа хөгжүүлж, өөрсдөдөө шинэ зүйлийг олж нээдэг.
Амьдралын туршид хүмүүс нэг биш, харин олон төрлийн нийгмийн үүргийг эзэмшиж, нас, үйлчилгээний шатаар ахих ёстой тул нийгэмшүүлэх үйл явц нь амьдралынхаа туршид үргэлжилдэг. Хөгшрөх хүртлээ хүн амьдрал, зуршил, амт, зан үйлийн дүрэм, үүрэг гэх мэт үзэл бодлыг өөрчилдөг. "Нийгэмшүүлэх" үзэл баримтлал нь хүн биологийн оршихуйгаас хэрхэн нийгмийн оршихуй болж хувирдаг болохыг тайлбарладаг.
Нийгэмших үйл явц нь хүний амьдралын мөчлөгийн үе шатуудтай холбоотой үе шатуудаар дамждаг. Эдгээр нь бага нас, өсвөр нас, төлөвшил, хөгшрөлт юм. Үр дүнд хүрсэн түвшин эсвэл нийгэмшүүлэх үйл явц дууссаны дагуу хүүхэд, өсвөр насны үе, бусад хоёр үеийг хамарсан үргэлжилсэн, төлөвшсөн нийгэмшлийг хамарсан анхны буюу эрт нийгэмшлийг ялгаж болно. Өөрийгөө таних үйл явцтай адил нийгэмшүүлэх нь амьдралын туршид үргэлжлэх төгсгөлийг мэддэггүй.
Уламжлалт нийгэмд насанд хүрэгчдийн амьдралд бэлтгэх нь богино хугацаанд явагддаг байсан: 14-15 насандаа залуу эрэгтэй насанд хүрэгчдийн ангилалд орж, 13 настайдаа охид гэрлэж, бие даасан гэр бүл байгуулжээ. Бага нас нь Европт дундад зууны үед хүлээн зөвшөөрөгдсөн бөгөөд өсвөр нас нь 20-р зуунд л олджээ. Саяхан өсвөр нас (залуу нас) нь амьдралын мөчлөгийн бие даасан үе шат гэж хүлээн зөвшөөрөгдсөн.
Тиймээс өнөө үед бие даасан амьдралд бэлтгэх нь урт удаан төдийгүй хэцүү болсон. Хүний нийгэм зөвхөн 20-р зууны үед нийгмийн аль ч давхаргаас хүн бүрт бүрэн хэмжээний боловсрол эзэмшүүлж чадсан. Хэдэн арван мянган жилийн турш үүнд зориулж нөөц хуримтлуулсан.
